معرفی کتاب مرشد و مارگریتا نوشته میخائیل بولگاکف

مرشد و مارگریتا شاهکار میخائیل بولگاکف و از محبوب‌ترین کتاب‌ها در میان مردم جهان و خصوصاً روسیه شناخته می‌شود. بولگاکف برای نوشتن این کتاب متحمل مشکلات فراوانی شد، او دو سال پس از شروع نوشتن، نسخه‌ی اصلی را آتش زد و بعدها مجدداً شروع به نوشتن کرد، کتاب پس از ۱۲ سال تلاش و بیش از ۸ بار بازنویسی به اتمام رسید اما به دلیل شرایط حاکم بر شوروی ۲۵ سال پس از مرگ بولگاکف در اختیار عموم قرار گرفت و با استقبالی بی‌سابقه روبرو شد.

این رمان فلسفی دارای فضای رئال و سورئال به صورت توأمان است و مضامین سیاسی و تاریخی را مطرح می‌کند. کتاب دارای دو خط اصلی داستانی است که هر دو با زاویه دید سوم شخص بیان می‌شوند. داستان اول ورود شیطان و همراهانش به مسکو، در زمان حکومت استالین را مطرح می‌کند که حوادث شگفت‌انگیز و بدیعی را می‌آفریند. در داستان دوم با بخشهایی از کتاب مرشد مواجه می‌شویم که به داستان زندگی پونتیوس پیلاطس، قیصر روم در زمان مصلوب شدن عیسی مسیح اشاره دارد. داستان عشق مرشد و مارگریتا از داستانهای فرعی کتاب و پیوند‌دهنده‌ی سایر خطوط به هم می‌باشد.

بسیاری از صاحب‌نظران این کتاب را در واقع زندگی شخص بولگاکف می‌دانند. اعتراض بولگاکف به اهالی ادب و روشنفکران زمان خود و سیستم‌های فاسد حاکم بر محافل ادبی و هنری به وضوح در متن کتاب مشخص است. نادیده انگاشتن خلاقیت و استعداد مرشد توسط منتقدان و نویسندگان در واقع اشاره به وضعیت خود نویسنده دارد که مورد غضب حلقه‌های ادبی غالب قرار گرفت و از کار برکنار شد. به خاطر این مسائل او اینگونه افراد را در داستان خود به بدترین شکل مجازات کرده است. روانه‌ی تیمارستان شدن یا رسوا شدن و بی‌آبرویی آنها از این جمله می‌باشد و در رأس نیز جدا شدن سر برلیوز می‌باشد. او همچنین فضای سیاسی را محکوم می‌کند و به جریاناتی ازقبیل وضعیت مسکن و ارز خارجی می‌پردازد.

مرشد نیز همانند بولگاکف دست‌نوشته‌های کتاب تحقیر شده‌ی خود را به آتش کشید و مارگریتا با عشق عمیقی که نسبت به مرشد و کتابش دارد سعی در حفظ باقی‌مانده‌ی کتاب و ترغیب مرشد به اتمام آن دارد. شخصیت مارگریتا در نسخه‌های بعدی کتاب و با ورود همسر بولگاکف به زندگیش به داستان اضافه می‌شود و برگرفته از همسر بولگاکف می‌باشد. او نیز در جمع‌آوری و اتمام کتاب به بولگاکف کمک می‌کند و در نهایت پس از مرگ نویسنده مسئولیت انتشار آن را برعهده می‌گیرد. این داستان مبنای ساخت نمایش‌ها و فیلم‌های زیادی در سراسر جهان قرار گرفته است و فیلم گاهی به آسمان نگاه کن ساخته‌ی کمال تبریزی نیز الهام‌گرفته از داستان مرشد و مارگریتا می‌باشد.