معرفی کتاب هنر در گذر زمان نوشته هلن گاردنر

هنر در گذر زمان عنوان کتابی است که بیشتر هنر پژوهان و دانشجویان رشته‌های هنری با آن آشنایی دارند. این کتاب ارزشمند توسط هلن گاردنر درباب تاریخ هنر بشر از ابتدای تاریخ تا روزگار معاصر نوشته شده است.

گاردنر در سال ۱۸۷۸ درنیوهمپشایر به دنیا آمد و تحصیلات خود را در ایالت شیکاگو ادامه داد و در نهایت در رشته‌­ی ادبیات کلاسیک از دانشگاه ایالتی شیکاگو فارغ‌­التحصیل شد. گاردنر در ادامه و در سطوح بالاتر آموزشی، به تحصیل در رشته تاریخ هنر پرداخت و حاصل سال­ها تدریس و تحصیلش کتاب پیش رو شد.

هنر در گذر زمان در کنار کتاب تاریخ هنر ارنست گمبریج یکی از جامع­ترین کتاب­های این حوزه است، گاردنر در ابتدای کتابش با مبانی تاریخ هنر و تعریف آن آغاز می‌­کند و بعد از آن تمامی مکاتب هنری را بررسی،  معرفی و تاریخشان را بیان می­‌کند اما ویژگی اصلی و اساسی این کتاب پرداختن به هنر هر کشور و پیگیری مکاتب هنری و تاثیر آنها در رشته‌­های هنری آن کشور به­‌طور خاص است.

گاردنر می­گوید: «هدف تاریخ هنر یعنی موضوع این کتاب عبارت است از شناخت و ارزیابی هنر، از هر زمان و مکانی که آمده باشد و با هر دستی که ساخته شده باشد. در خارج از عرصه فرهنگ، در اصطلاح هنر و تاریخ این‌چنین تنگاتنگ در کنار یکدیگر قرار نمی گیرند. مردم غالبأ تاریخ را سند و تفسیر کارهای گذشته (بویژه سیاسی) انسان، و هنر را – بدرستی – چیزی موجود در برابر قوای بینایی و لامسه می‌پندارند، که البته رویدادهای از یاد رفته و محو شده‌ای که اجزای تشکیل‌دهنده تاریخ به شمار می‌روند چنین نیستند. واقعیت این است که اثر هنری، به دلیل مریی و ملموس بودنش، گونه‌ای رویداد پایداری کننده است. این اثر در زمان و مکانی خاص و به دست اشخاصی خاص آفریده شده است، حتی اگر ما همیشه آگاهی درستی درباره زمان و مکان و آفریننده آن نداشته باشیم. این اثر با آنکه آفریده‌ای متعلق به روزگاران سپری شده است، در زمان حال به حیاتش ادامه می‌دهد و تا مد‌ت‌های طولانی پس از روزگار خویش باقی می‌ماند؛ شارلمانی هزار سال پیش مرده است ولی نمازخانه‌­اش در آخن پابرجاست.»

این جملات مهم آغازی کتاب هنر در گذر زمان است که بیانگر دید فلسفی و عمیق مولف به امر تاریخ هنر است و همچنین بسنده نکردن به صرف روایت تاریخی بی هیچ تحلیل و تفسیری. گاردنر با رعایت امر بی­‌طرفی در روایت تاریخی در جای جای این کتاب در هر کجا که نیاز بوده دست به توضیح و تفسیر زده است که خواندنشان خالی از  لطف نیست.

در ایران هم انتشارات نگاه با ترجمه محمدتقی فرامرزی کتاب هنر در گذر زمان را  برای اولین بار در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسانده و تا به امروز شانزده بار تجدید چاپ شده است.